Relatieverslaving: de kenmerken en oorzaken

Wie het boek kent ‘Als hij maar gelukkig is uit 1985’ van de Amerikaanse en gerenommeerde psychotherapeut Robin Norwood, kan beamen dat zij als eerste het woord ‘relatieverslaving’ onder de aandacht bracht. Van haar boek, in 30 talen, zijn wereldwijd 3 miljoen exemplaren verkocht. Dit veelbelovend boek is razend populair en wordt nog steeds herdrukt.

---

Wat is een relatieverslaving?

Na een relatiebreuk zijn emoties als pijn, verdriet en onrust volkomen normaal. Als je ondervindt dat jouw pijn niet minder maar uiteindelijk erger wordt, is er sprake van een relatieverslaving. Je kunt je ex-partner niet loslaten en je bent vrijwel ieder moment met hem of haar bezig. Je piekert, je hebt slapeloze nachten en je werk lijdt onder de relatiebreuk. Het beheerst zelfs je leven. Ondanks deze pijn en emotionele onrust, ben je niet in staat om een emotionele en evenwichtige relatie te ontwikkelen, of uit je pijnlijke relatie stappen als je dat zou willen.

Een relatieverslaafde ervaart een toename van emotionele pijn en onrust nadat de relatie beëindigd is. Voor relatieverslaafden maakt het niet uit wie de relatie heeft beëindigd. Ook als je zelf je relatie hebt beëindigd, kan de emotionele pijn ondraaglijk zijn.

 

Loslaten binnen de relatie

De grootste angst van een relatieverslaafde is om in de steek gelaten te worden (verlatingsangst). Loslaten betekent niet dat je je relatie moet beëindigen. Loslaten betekent namelijk niet het loslaten van de persoon, maar het loslaten van je eigen gestagneerde gedragspatronen.

Als je dat kunt, ontwikkel je vrede met jezelf, of dat nu met of zonder partner is. Als je dan de relatie wilt beëindigen, dan ben je daar vervolgens toe in staat. Als je de relatie wilt verderzetten, dan kan je dat met een innerlijke rust doen.

Loslaten houdt in, dat je erachter wil komen (in je relatie, op je werk of in de omgang met je ouders of je kinderen) waar jij vrede mee hebt, waar jij je goed voelt en wat jou gelukkig maakt. Dit kan je enkel bekomen door afstand te nemen van de situatie en in alle sereniteit te berusten. Het ontstaan van een relatieverslaving. Een relatieverslaving ontstaat uit een gezin van herkomst waar sprake is van affectieve verwaarlozing en van emotioneel misbruik. Daarnaast is er vrijwel in alle gevallen sprake van ‘geestelijke mishandeling’, vaak van lichamelijke mishandeling en in sommige gevallen ook van seksueel misbruik.

 

Affectieve verwaarlozing

Bij een affectieve verwaarlozing is er sprake als je als kind geen aandacht, waardering, erkenning, bevestiging en troost hebt gehad; als je je niet gehoord en niet serieus genomen voelde en als je signalen kreeg dat je er niet toe deed en dat je niet de moeite waard was. Wat je in je jeugd op emotioneel gebied ontbeerd hebt, probeer je later bij je partner te halen, die het jou evenmin kan geven.

Als je als kind ontmoedigd werd door blikken of opmerkingen, ben je later ook niet in staat om zaken die in je eigen relatie spelen, met je partner bespreekbaar te maken. Je bent immers gewend niet serieus genomen te worden en mist daarnaast de benodigde gespreksvaardigheden om op een constructieve manier iets aan te kaarten.

 

Emotioneel misbruik

Bij emotioneel misbruik is er sprake dat emotionele voeding niet van de ouder naar het kind gaat (wat al affectieve verwaarlozing inhoudt) maar van het kind naar de ouder. Dat gebeurt als de ouder (meestal de ondergeschikte/sub assertieve ouder) in een slachtofferrol zit. Het kind gaat zichzelf ontzien en wegcijferen om niet meer tot een grote last te zijn voor die ouder. Voor alle duidelijkheid: als kind was je je ouders niet tot ‘last’, maar je hebt als kind wel regelmatig die (non)verbale boodschap van je ouders gekregen (geestelijke mishandeling). Als kind zag je dat verdriet, je merkte dat een van je ouders het niet aankonden. Omdat je als kind afhankelijk was van je ouders, had je geen andere keuze dan deze ouder te helpen, te redden of te verzorgen.

Dit patroon herhaal je later in relaties; je zit ook met je partner in, je wilt hem voortdurend helpen, redden of verzorgen.

Uit emotioneel misbruik komt latere emotionele pijn en onrust in relaties voort. Als je als kind emotioneel bent misbruikt, zal je je later aangetrokken voelen tot partners die op de een of andere manier hulpbehoevend, vertederend of aandoenlijk overkomen. Daar selecteer je jouw partner onbewust op, omdat het jou bekend overkomt.

 

Relatieverslaving en liefde

Veel relatieverslaafden geven aan niet te weten wat ‘liefde’, ‘houden van’ en ‘verliefdheid’ is of zou moeten zijn. Ook verwarren ze seks met liefde, waardoor de gedachte ontstaat dat als je seks met elkaar hebt, je ook emotionele intimiteit, affiniteit, affectie en liefde hebt. De fysieke en emotionele aspecten van liefde worden niet van elkaar onderscheiden. Iemand die te veel in de liefde investeert is van mening dat er sprake is of was van liefde in de relatie. Als er gevraagd wordt waaraan zou moeten worden voldaan om van liefde te kunnen spreken, worden verschillende kenmerken genoemd.

Iemand die relatieverslaafd is, is niet in staat om te oordelen of een situatie of een persoon wel of niet emotioneel gezond is voor hem of haar. Omdat relatieverslaafden irreële verwachtingen hebben ten aanzien van de liefde, creëren zij in feite hun eigen teleurstellingen, dit doen ze keer op keer.

 

Kenmerken van een relatieverslaving

Sommige kenmerken van een relatieverslaving zie je zelf niet, andere aspecten wel. Aspecten die door relatieverslaafden zelf worden benoemd:

• Na een korte kennismaking, van één paar dagen tot een paar weken, ben je overtuigd dat het goed zit tussen jou en je kersverse partner.
• De relatie wordt zeer snel geconsumeerd, je deelt het bed voordat je de ander hebt leren kennen, in de overtuiging dat jullie voor elkaar gemaakt zijn. 
• Jouw beoordeling en waardering van je potentiële partner is doorgaans gebaseerd op twee of drie kenmerken. Voor mannen hebben die kenmerken vaak te maken met uiterlijke kenmerken van hun partner.
• Jullie gaan doorgaans heel snel samenwonen
• Jullie trekken snel bij elkaar in, vaak uit noodzaak, in plaats dat jullie samen op termijn een nieuwe woonruimte zoeken, om een gezamenlijke gelijkwaardige nieuwe start te maken
• Hij of zij had geen geld, geen huis, had niets meer, hij kwam automatisch bij me inwonen.
• Je praat gedrag waar je last van hebt goed, je niet door hebt dat dat gedrag beschadigend is.
• Je wilt niet toegeven voor jezelf dat er geen balans is tussen het aantal mooie, en het aantal pijnlijke momenten. Een van de meest gemaakte opmerkingen van een relatieverslaafde is: ‘Hij of zij kan ook heel erg lief zijn hoor’. Het ‘ook’ in die zin slaat op het beschadigend gedrag, wat je naast zijn lieve gedrag meemaakt.
• Een patroon van aantrekken en afstoten.
• In gedachten ben je voortdurend bezig met wat je partner aan het doen is.
• Je neemt steeds meer verantwoordelijkheid voor het welslagen van je relatie.
• Je verwaarloost je sociaal leven.
  
  

Als je ondervindt dat je onder een 'relatieverslaving' lijdt, zoek dan professionele hulp bij een psycho- of relatietherapeut. 

---

 Interessante artikels

• Narcisme en relaties
• Mijn partner heeft borderline
• Help, mijn partner is verslaafd
• Positieve gevoelens ontwikkelen: versterk je emotionele veerkracht
• PTSS: omgaan met posttraumatische stress
• De invloed van hechtingsstijlen op relaties
• De belemmering van emotionele afhankelijkheid